Noclegi

Nocleg w namiocie poza kempingiem

W wielu miejscach Dolomitów tolerowane jest spanie w namiocie na łonie przyrody i nie ma z tym problemów pod warunkiem, że będzie się to robiło z „wyczuciem” oraz przestrzegało poniższych zasad:

• Nie należy biwakować w miejscach oznaczonych tablicą „NO CAMPING”
  Takie tablice bardzo często są umieszczane przy wjazdach do miejscowości i wyraźnie zabraniają noclegów na drogowych zatoczkach, łąkach i polanach w jej otoczeniu. W górach spotkać można zakazy biwakowania w pobliżu niektórych szczególnie popularnych schronisk oraz na niezbyt odległych od nich polanach (np. przy schronisku Rif. Dibona w grupie Tofany). Jednak mimo tych tablic, można zauważyć ludzi, którzy czekają na ciemności aby rozstawić namiot... Oczywiście narażają się w ten sposób na konsekwencje wynikające z takiego postępowania, bo choć strażników w Dolomitach nie widać aż tak bardzo jak np. w Tatrach, to jednak potrafią oni czasami dość szybko pojawić się aby wyegzekwować odpowiednią należność za nieposzanowanie prawa.
• Namiot należy rozbijać jak najdalej od ludzkich siedzib
  Jak wszędzie na świecie tolerancja miejscowej społeczności wobec dzikiego biwakowania rośnie proporcjonalnie do odległości (i wysokości). W rzeczywistości wygląda to tak, że wszelkie spanie w namiocie wysoko w górach jest dopuszczalne, zwłaszcza w dalekich i dzikich rejonach (o ile nie znajdują się one w obrębie parku przyrody).
• Nie należy biwakować na obszarach chronionych

Tutaj sprawa jest oczywista – przepisy Parków Narodowych (Parco Nazionale), Parków Krajobrazowych (Parco Naturale) lub Rezerwatów Przyrody (Riserva Naturale) zabraniają m.in. spania w namiocie poza miejscami do tego wyznaczonymi. W górach zezwala się tylko nocleg w schronisku, specjalnie do tego przeznaczonych, bezobsługowych chatkach oraz w bivacco. Czasami bywa, że są wyjątki od tej reguły, bo zdarza się, iż właściciele schronisk pozwalają rozbić namiot w jego bliskim otoczeniu. Jednak jest to wyłącznie dobra wola gospodarzy i nie należy im się sprzeciwiać, jeśli odmówią. Odstępstwem od zakazu jest nieplanowany biwak awaryjny, gdy jest on niezbędny ze względów bezpieczeństwa.

• Miejsce biwaku należy po sobie zostawić w czystości
  Oznacza to oczywiście, że należy zabrać ze sobą wszystkie śmieci, nie wolno palić ognisk, a ślady potrzeb fizjologicznych starannie maskować. Myślimy, że są to oczywiste zasady biwakowania, które w Dolomitach są powszechnie przestrzegane, co wyraźnie widać w porównaniu do naszych gór.
• Namiot na nocleg należy rozbijać wieczorem, a zwijać go rano
  Może niekoniecznie o świcie, jak podają niektórzy, ale też nie w południe – zależy to głównie od okolicy, w której się biwakuje. Bardzo źle widziane jest zostawianie niezwiniętego namiotu na dzień (zwłaszcza, gdy jest on z daleka widoczny) oraz wielodniowe koczowanie w jednym miejscu. Dobrze jest biwakować (o ile istnieje taka możliwość) w miejscach ustronnych (w oddaleniu od szlaków), aby nie razić naszym pobytem tych, którzy będą ewentualnie w pobliżu przechodzić.
• Należy pytać o zgodę, gdy chcemy rozbić namiot w pobliżu schroniska
  Właściciele schronisk często pozwalają na biwak, a czasami nawet wskazują dogodne miejsce.

Wyjeżdżając pierwszy raz w Dolomity mieliśmy obawy co do znajdywania miejsc na namiot, ale w miarę upływu czasu pobytu wyzbyliśmy się ich. Przy odrobinie inwencji, wyobraźni i doświadczenia, można znaleźć bardzo wiele dogodnych i przyjemnych miejsc na nocleg, które nie narażą nas na mandat. Myśmy na przykład dodatkowo szukali takich miejsc, w pobliżu których będzie jakiś strumyk z wodą do picia i umycia się. Choć w każdym rejonie byliśmy po raz pierwszy i nie mieliśmy konkretnych informacji co do fajnych miejsc, to nie było większych problemów ze znajdywaniem takich na miarę naszych oczekiwań (przydaje się tutaj dobra mapa i umiejętność jej „czytania”).

Nocleg w samochodzie

Osoby posiadające duże auto mogą skusić się na nocleg w samochodzie zaparkowanym na parkingu lub w innym odpowiednim miejscu. Takie spanie pod wieloma względami jest bardzo praktyczne, lecz żeby nie narazić się na kłopoty warto zwrócić uwagę na poniższe zalecenia.

• Niektóre górskie drogi dojazdowe są własnością prywatną i bez pozwolenia właściciela nie należy na nich parkować. Choć na mapach są one oznaczone jak publiczne, to na miejscu okazuje się, że jest inaczej. Bardzo często są to drogi prowadzące do zajazdów i restauracji górskich (Ristorante) – są one dostępne tylko dla gości.
• Na niektórych parkingach jest zakaz postoju w godzinach nocnych. Dotyczy to przeważnie przydrożnych zatoczek i parkingów znajdujących się na terenie Parków Narodowych (Parco Nazionale) oraz Parków Krajobrazowych (Parco Naturale). Zakaz obowiązuje przeważnie w godzinach od 22.00 do 6.00 rano. Miejsca te oznaczone są gustowną tabliczką z rysunkiem samochodu wywożonego na lawecie.
• Na parkingu, obok samochodu nie należy rozbijać namiotu. O ile spanie w samochodzie jest jak najbardziej dopuszczalne, to już nocleg w namiocie rozbitym na parkingu jest zabroniony. Ryzyko przyłapania jest spore, bo nocą policja objeżdża niektóre takie miejsca.
• Do spania w aucie dobrze nadają się parkingi przy stacjach kolejek linowych, a także ogólnodostępne parkingi przy restauracjach lub schroniskach – wszystkie one poza wyjątkami są bezpłatne i dość obszerne.

Zasadniczo przyjmuje się, że bivacco służą do noclegów w przypadkach awaryjnych, gdy z jakichś powodów nie możemy kontynuować wędrówki lub zejść na dół (np. załamanie pogody). Dlatego też nie powinno się z zasady nadużywać tej formy noclegu aby Ci, którzy naprawdę będą potrzebowali schronienia, mogli tam znaleźć miejsce. Szczególnie dotyczy to kapsuł znajdujących się przy bardzo popularnych ferratach, z łatwym dostępem do dolin i w okresie pełni sezonu urlopowego, gdy po Dolomitach chodzi dużo turystów. W takich sytuacjach celowe planowanie noclegu w bivacco będzie źle widziane przez innych turystów. Wyjątkiem są kapsuły położone w miejscach trudnodostępnych i odległych od siedzib ludzkich – tu z racji lokalizacji zastępują one schronisko. Taką rolę spełnia np. bivacco Comici znajdujące się między ferratami Vandelli i Minazio w grupie Sorapiss czy też bivacco Bonvecchio na trasie ferraty Costanzi w grupie Brenta.

W serwisie www.escursionismo.it można zapoznać się z rozmieszczeniem większości bivacco oraz schronisk w poszczególnych grupach Dolomitów (oraz innych obszarach górskich Italii). Każda kapsuła została tu krótko opisana z zamieszczeniem takich informacji jak: ilość łóżek, wysokość na jakiej jest położona, szlaki dojścia itp. Dodatkowo wstawiono też małe zdjęcie pokazujące wygląd.

Link do mapy z chatkami, bivacco i schroniskami znajdującymi się w regionie administracyjnym Trentino-Alto Adige (niem. Trentino-Südtirol).

Link 1 do mapy z chatkami i bivacco znajdującymi się w regionie administracyjnym Veneto.

Link 2 do mapy z chatkami i bivacco znajdującymi się w regionie administracyjnym Veneto.

Nocleg w chatce

Chatki (wł. baita, casera, capanna) można spotkać na dużych halach (wł. malga), na których prowadzi się lub kiedyś prowadziło wypas bydła. Oczywiście tylko na niektórych halach znajdują się chatki udostępnione dla turystów. Przeważnie są one stosunkowo daleko od siedzib ludzkich i przy mało popularnych szlakach (chociaż zdarzają się wyjątki). W pobliżu takiego domku zawsze jest (poza pięknym otoczeniem) strumień lub doprowadzenie pitnej, bieżącej wody, zaś wewnątrz stół, krzesła, jakieś szafki (w nich np.: jedzenie, świece, gry na nudne deszczowe wieczory itp.), piec lub kominek, a na pięterku lub oddzielnym pomieszczeniu sporo miejsca do spania na materacach lub wygodnych pryczach. Czasami są to na tyle zadbane chatki, że w oknach mają firanki i zasłony, a w szafkach naczynia.

Nocleg w takim miejscu jest bezpłatny, bo chatki utrzymywane są przez gminy specjalnie dla turystów. Większość z nich jest otwarta, choć zdarza się, że niektóre z nich (zwłaszcza te łatwo dostępne) mogą być zamknięte (choć kiedyś były otwarte). Chatki nie mają stałego gospodarza i stanowią niesamowity luksus dla turysty chcącego wygodnie przenocować w odosobnieniu. Takie domki są świetnym rozwiązaniem na przeczekanie deszczowych dni. Wiele takich chatek można spotkać np. w grupie Marmolady (w jej zachodniej, mniej popularnej części) oraz w grupie Dolomiti delle Pale di San Martino (w miejscach mniej popularnych turystycznie).

Link do mapy z chatkami, bivacco i schroniskami znajdującymi się w regionie administracyjnym Trentino-Alto Adige (niem. Trentino-Südtirol).

Link 1 do mapy z chatkami i bivacco znajdującymi się w regionie administracyjnym Veneto.

Link 2 do mapy z chatkami i bivacco znajdującymi się w regionie administracyjnym Veneto.

Nocleg na kempingu

Turyści przyjeżdżający w Dolomity najczęściej korzystają z kempingów ze względu na stosunkowo niski koszt pobytu oraz wygodę i praktyczność. W pełni sezonu urlopowego Włochów (w przybliżeniu od 20 lipca do 20 sierpnia) wiele popularnych kempingów jest przepełniona – trudno wtedy o dobry wypoczynek, a czasami nawet o wolne miejsce pod namiot (warto mieć wtedy wcześniejszą rezerwację).

Cena za noc w szczycie sezonu letniego, trwającego przeważnie od drugiej połowy lipca do 3-go tygodnia sierpnia, a w niektórych lokalizacjach nawet od początku lipca do połowy września, jest najwyższa i w zależności od miejsca oraz standardu wynosi przeciętnie od 27,50 do 52 € za 2 osoby z autem i małym namiotem. W pozostałym okresie koszty noclegu są niższe.

Poniżej znajduje się spis kempingiów w Dolomitach. W nawiasie podano cenę jednego noclegu w szczycie sezonu letniego 2024 r. dla dwóch osób w małym namiocie, na małym (standardowym) placu wraz z autem osobowym oraz z uwzględnieniem opłaty klimatycznej.

• „Al Plan” *** w San Vigilio di Marebbe / 44,7 € (min. 5 nocy) / grupy Braies i Cunturines
• „Olympia” w Dobbiaco / 48 € (min. 7 nocy) / grupy Sesto, Braies i Cristallo
• „Toblacher See” przy Lago di Dobbiaco / 44,70 € / grupy Braies, Sesto i Cristallo
• „Alla Baita” w Misurina / 31 € / grupa Sesto, masyw Tre Cime di Lavaredo
• „Europa” w Auronzo di Cadore / 42 € / grupy Sesto i Marmarole
• „Olympia” w Fiames koło Cortiny d’Ampezzo / 49 € / grupy Tofany i Pomagagnon
• „Rocchetta” w Cortina d’Ampezzo / 51 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Averau
• „Cortina” w Cortina d’Ampezzo / 46 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Averau
• „Dolomiti” w Cortina d’Ampezzo / 52 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Nuvolau
• „Sass Dlacia” w San Cassiano / 44 € / grupy Cunturines, Fanis i Tofany
• „Colfosco” w Corvara / 41,10 € / grupy Sella i Puez
• „Marmolada” w Canazei / 44 € / grupy Marmolada, Sella i Sassolungo
• „Marmolada” w Malga Ciapela / 31 € / grupa Marmolada
• „Civetta” w Pecol / 34,80 € / grupa Civetta, Moiazza i Pelmo
• „Palafavera” w Palafavera / 29 € / grupa Civetta, Moiazza i Pelmo
• „Al Pez” w Pralongo / 27,50 € / grupa Civetta, Moiazza, Pelmo i Bosconero
• „Cadore” w Selva di Cadore / 29 € / grupy Civetta, Pelmo i Nuvolau
• „Eden” w Falcade / 27,80 € / grupy Marmolada i Pale di San Martino
• „Castelpietra” w Val Canali / 38,10 € (min. 7 nocy) / grupa Pale di San Martino
• „Calavise” w Imèr di Primiero / 27,50 € / grupy Pale di San Martino i Alpi Feltrine
• „Soal” w Pera / 34,40 € / grupy Catinaccio, Marmolada, Sassolungo i Sella
• „Lastei” w Canale d'Agordo / 24,40 € / grupy Marmolada i Pale di San Martino
• „Alleghe” w Alleghe / 39 € / grupy Marmolada i Civetta
• „Catinaccio-Rosengarten” w Pozza di Fassa / 51,50 € / gr. Catinaccio i Marmolada
• „Vidor” w Pozza di Fassa / 53,20 € (min. 4 noce) / grupy Latemar, Catinaccio i Marmolada
• „Valle Verde” w Predazzo / 41,50 € / grupy Latemar, Catinaccio i Marmolada
• „Spiaggia Lago di Molveno” w Molveno / 62 € (min. 4 noce) / grupy Brenta i Paganella
• „Faè” *** w S. Antonio di Mavignola / 42 € / grupa Brenta
• „Parco Adamello” w Carisolo / 41 € / grupa Brenta
• „Val Rendena” w Porte di Rendena / 42 € / grupa Brenta

Nocleg w schronisku

Schronisko Giussani znajdujące się na przełęczy Forc. Fontananegra (2561 m) w grupie Tofany | Dolomiti d'Ampezzo

Gęsta sieć schronisk w Dolomitach i ich korzystne usytuowanie w pobliżu najciekawszych ferrat sprawia, że jest to atrakcyjny sposób noclegu dla każdego, kto ceni wygodę i komfort. Warto rozważyć takie spanie zwłaszcza, że dla członków Alpenverein przysługuje 20% zniżki.

Schroniska w Dolomitach (po włosku Rifugio) różnią się nieco od tych z polskich gór – przede wszystkim wyższym standardem oraz gościnnością. Polskiego turystę mogą dziwić zakazy spożywania własnego jedzenia czy nakazy płacenia kilku euro za siedzenie przy stoliku bez zamawiania czegoś z menu – cóż, takie zasady są bardzo powszechne w alpejskich schroniskach i nie należy się tym zrażać. Wiele trudno dostępnych i wysoko położonych schronisk posiada prawdziwie górską atmosferę. Można w nich spędzić niezapomniany wieczór (niejednokrotnie w międzynarodowym towarzystwie), a pobyt tam może stanowić atrakcję samą w sobie.

Poniżej podajemy zasady funkcjonowania oraz nieco odmienne od polskich zwyczaje panujące w alpejskich schroniskach, które warto znać i przestrzegać aby obsługa czy inni turyści nie zwracali nam uwagi ze względu na nasze niestosowne zachowanie.

• Większość wysoko położonych schronisk jest czynna tylko w sezonie letnim, czyli w lipcu, sierpniu i wrześniu. W pozostałym okresie, gdy nie ma obsługi, właściciele pozostawiają otwarte, wydzielone pomieszczenie, w którym znajdują się łóżka, koce, stoły, itp. Czasami za korzystanie z takiego noclegu trzeba zapłacić (np. wrzucając odpowiednią kwotę do specjalnej skrzynki).
• Przed wejściem do schroniska należy koniecznie zdjąć obuwie górskie i zostawić je w wyznaczonym miejscu. W zamian zakłada się klapki, które są na wyposażeniu schroniska lub też własne obuwie zastępcze. W obiektach, w których w ciągu dnia panuje duży ruch, zazwyczaj można bez zmiany obuwia wejść do bufetu. Odpowiednie informacje co do butów najczęściej są wyraźnie oznaczone w przedsionku schroniska.
• W niektórych schroniskach, zwłaszcza tych położonych wysoko w górach, dodatkowo płaci się za ciepłą wodę pod prysznicem. W praktyce wygląda to w ten sposób, że kupuje się żeton za ok. 5 €, który wrzuca się do automatu w kabinie prysznicowej, dzięki czemu przez kilka minut mamy ciepłą wodę. Twardziele mogą myć się bez opłat w zimnej wodzie, ale trzeba być świadomym, że najczęściej jest ona baaardzo zimna.
• W schroniskach alpejskich jest zakaz spożywania własnego jedzenia (chyba, że pozwoli na to właściciel obiektu). W miejscach bardzo popularnych i obleganych zakaz ten obejmuje również stoliki przed schroniskiem. Dla turystów z krajów alpejskich zwyczaj ten jest zupełnie normalny, bo oni i tak najczęściej nie noszą własnego jedzenia tylko konsumują to, co oferuje schroniskowy bufet. Chcąc w obrębie obiektu przygotować i zjeść własny posiłek najlepiej jest odejść w ustronne miejsce.
  Osoby chcące żywić się w schronisku powinny wiedzieć, że obiado-kolacja dla zameldowanych na nocleg wydawana jest o określonej porze (najczęściej w  godzinach 18.00 ÷ 20.00) i lepiej na nią nie spóźnić się. Wybrane wcześniej z karty jedzenie przynoszone jest do stolika przez obsługę podobnie jak w restauracji – pełen wypas   .
• Aby posiedzieć przy stole w jadalni schroniska trzeba coś zamówić z menu lub zapłacić kilka euro. W ciągu dnia, przy bardzo obleganych obiektach, dotyczy to również stolików znajdujących się w obrębie schroniska.
• Cisza nocna naprawdę jest przestrzegana i da się zauważyć, że już przed 22.00 większość osób śpi. Turyści w większości wstają bardzo wcześnie rano. Tak samo bardzo wcześnie wydawane jest śniadanie.
• Nocleg w schronisku należy wcześniej zarezerwować online lub telefonicznie, ponieważ w przypadku braku wolnych miejsc właściciel obiektu nie ma obowiązku przyjmowania na noc każdego, kto do niego akurat przyjdzie. W naszym własnym interesie powinno być wcześniejsze upewnienie się co do wolnych miejsc i rezerwacja noclegu – jeśli tego nie zrobimy, to w przypadku kompletu osób w schronisku, możemy narazić się na kłopoty związane z powrotem w doliny lub z nieplanowanym noclegiem „pod chmurką”.
• Od czasu Covid-19 niektóre schroniska (zwłaszcza te popularne) będące własnością CAI nie respektują ustaleń tej organizacji i dochodzi do sytuacji, gdy możemy nie uzyskać 20% zniżki należnej członkom Alpenverein albo musimy koniecznie wykupić nocleg wraz z posiłkiem „half-board” (kolacja i śniadanie), co sprawia, że cena jednego noclegu może wynieść nawet ok. 100 euro. Niektóre ze schronisk po generalnych remontach zaczynają funkcjonować niemal jak hotele, np. schronisko Brentei w Dolomitach Brenty, gdzie nie ma już „górskiego klimatu”, a ceny są absurdalnie wysokie.
• Posiłek „half-board” (j.wł. „mezza pensione”) nie uwzględnia w cenie jakichkolwiek napojów. W większości schronisk nie ma ogólnodostępnej wody pitnej i należy ją kupić w butelce za stosunkowo wysoką cenę. Woda w łazienkach jest oznaczona jako nie nadająca się do spożycia, więc jej picie jest na własne ryzyko. Osobiście nigdy nie miałem problemów po spożyciu takiej wody, ale nikogo do tego nie namiawiam   .
• Wiele schronisk nie przyjmuje zapłaty kartą, więc należy mieć przy sobie odpowiednią ilość gotówki.
• Każde schronisko zapewnia koce, więc nie ma potrzeby noszenia ze sobą śpiwora, natomiast należy posiadać specjalny, cienki pokrowiec, do którego wchodzimy, zanim przykryjemy się kocami. Dzięki temu zapewnimy sobie higienę, a innym umożliwimy korzystanie z zawsze czystych koców. Takie pokrowce, np. firmy Cocoon można kupić w sklepach turystycznych lub wykonać samemu z prześcieradła.

Na oficjalnej stronie internetowej (również w języku angielskim) dotyczącej schronisk CAI – Rifugi e bivacchi d'Italia (Schroniska i bivacco we Włoszech) można znaleźć mnóstwo cennych informacji dotyczących włoskich schronisk (nie tylko tych w Dolomitach). Wystarczy skorzystać z wyszukiwarki i wskazać interesujący nas obszar Italii aby dowiedzieć się, jakie schroniska i bivacco znajdują się w danej grupie Dolomitów, obejrzeć ich zdjęcia, zapoznać się ze standardem wygód wybranego schroniska (prysznic, ciepła woda, ilość łóżek, pomieszczenia zimowe itp.), uzyskać numer telefonu w celu wcześniejszej rezerwacji, itp. Witryna zawiera również inne informacje, takie jak regulamin schronisk CAI, ich historię, linki do różnych organizacji alpejskich i inne.

W poniższej tabeli zamieszczone zostały ceny schronisk CAI obowiązujące w 2024 roku. (zaczerpnięte z witryny Club Alpino Italiano).

Kategoria danego schroniska CAI zależy od jego położenia, wysokości n.p.m., trudności dojścia itp. Kategoria "A" oznacza schroniska bardzo łatwo dostępne, np. samochodem lub kolejką linową, natomiast kategoria "E" oznacza wysoko położone schroniska górskie, trudno dostępne i o długiej drodze dojścia