Noclegi

Nocleg w namiocie poza kempingiem

W wielu miejscach Dolomitów tolerowane jest spanie w namiocie na łonie przyrody i nie ma z tym problemów pod warunkiem, że będzie się to robiło z „wyczuciem” oraz przestrzegało poniższych zasad:

• Nie należy biwakować w miejscach oznaczonych tablicą „NO CAMPING”
  Takie tablice bardzo często są umieszczane przy wjazdach do miejscowości i wyraźnie zabraniają noclegów na drogowych zatoczkach, łąkach i polanach w jej otoczeniu. W górach spotkać można zakazy biwakowania w pobliżu niektórych szczególnie popularnych schronisk oraz na niezbyt odległych od nich polanach (np. przy schronisku Rif. Dibona w grupie Tofany). Jednak mimo tych tablic, można zauważyć ludzi, którzy czekają na ciemności aby rozstawić namiot... Oczywiście narażają się w ten sposób na konsekwencje wynikające z takiego postępowania, bo choć strażników w Dolomitach nie widać aż tak bardzo jak np. w Tatrach, to jednak potrafią oni czasami dość szybko pojawić się aby wyegzekwować odpowiednią należność za nieposzanowanie prawa.
• Namiot należy rozbijać jak najdalej od ludzkich siedzib
  Jak wszędzie na świecie tolerancja miejscowej społeczności wobec dzikiego biwakowania rośnie proporcjonalnie do odległości (i wysokości). W rzeczywistości wygląda to tak, że wszelkie spanie w namiocie wysoko w górach jest dopuszczalne, zwłaszcza w dalekich i dzikich rejonach (o ile nie znajdują się one w obrębie parku przyrody).
• Nie należy biwakować na obszarach chronionych

Tutaj sprawa jest oczywista – przepisy Parków Narodowych (Parco Nazionale), Parków Krajobrazowych (Parco Naturale) lub Rezerwatów Przyrody (Riserva Naturale) zabraniają m.in. spania w namiocie poza miejscami do tego wyznaczonymi. W górach zezwala się tylko nocleg w schronisku, specjalnie do tego przeznaczonych, bezobsługowych chatkach oraz w bivacco. Czasami bywa, że są wyjątki od tej reguły, bo zdarza się, iż właściciele schronisk pozwalają rozbić namiot w jego bliskim otoczeniu. Jednak jest to wyłącznie dobra wola gospodarzy i nie należy im się sprzeciwiać, jeśli odmówią. Odstępstwem od zakazu jest nieplanowany biwak awaryjny, gdy jest on niezbędny ze względów bezpieczeństwa.

• Miejsce biwaku należy po sobie zostawić w czystości
  Oznacza to oczywiście, że należy zabrać ze sobą wszystkie śmieci, nie wolno palić ognisk, a ślady potrzeb fizjologicznych starannie maskować. Myślimy, że są to oczywiste zasady biwakowania, które w Dolomitach są powszechnie przestrzegane, co wyraźnie widać w porównaniu do naszych gór.
• Namiot na nocleg należy rozbijać wieczorem, a zwijać go rano
  Może niekoniecznie o świcie, jak podają niektórzy, ale też nie w południe – zależy to głównie od okolicy, w której się biwakuje. Bardzo źle widziane jest zostawianie niezwiniętego namiotu na dzień (zwłaszcza, gdy jest on z daleka widoczny) oraz wielodniowe koczowanie w jednym miejscu. Dobrze jest biwakować (o ile istnieje taka możliwość) w miejscach ustronnych (w oddaleniu od szlaków), aby nie razić naszym pobytem tych, którzy będą ewentualnie w pobliżu przechodzić.
• Należy pytać o zgodę, gdy chcemy rozbić namiot w pobliżu schroniska
  Właściciele schronisk często pozwalają na biwak, a czasami nawet wskazują dogodne miejsce.

Wyjeżdżając pierwszy raz w Dolomity mieliśmy obawy co do znajdywania miejsc na namiot, ale w miarę upływu czasu pobytu wyzbyliśmy się ich. Przy odrobinie inwencji, wyobraźni i doświadczenia, można znaleźć bardzo wiele dogodnych i przyjemnych miejsc na nocleg, które nie narażą nas na mandat. Myśmy na przykład dodatkowo szukali takich miejsc, w pobliżu których będzie jakiś strumyk z wodą do picia i umycia się. Choć w każdym rejonie byliśmy po raz pierwszy i nie mieliśmy konkretnych informacji co do fajnych miejsc, to nie było większych problemów ze znajdywaniem takich na miarę naszych oczekiwań (przydaje się tutaj dobra mapa i umiejętność jej „czytania”).

Nocleg w samochodzie

Osoby posiadające duże auto mogą skusić się na nocleg w samochodzie zaparkowanym na parkingu lub w innym odpowiednim miejscu. Takie spanie pod wieloma względami jest bardzo praktyczne, lecz żeby nie narazić się na kłopoty warto zwrócić uwagę na poniższe zalecenia.

• Niektóre górskie drogi dojazdowe są własnością prywatną i bez pozwolenia właściciela nie należy na nich parkować. Choć na mapach są one oznaczone jak publiczne, to na miejscu okazuje się, że jest inaczej. Bardzo często są to drogi prowadzące do zajazdów i restauracji górskich (Ristorante) – są one dostępne tylko dla gości.
• Na niektórych parkingach jest zakaz postoju w godzinach nocnych. Dotyczy to przeważnie przydrożnych zatoczek i parkingów znajdujących się na terenie Parków Narodowych (Parco Nazionale) oraz Parków Krajobrazowych (Parco Naturale). Zakaz obowiązuje przeważnie w godzinach od 22.00 do 6.00 rano. Miejsca te oznaczone są gustowną tabliczką z rysunkiem samochodu wywożonego na lawecie.
• Na parkingu, obok samochodu nie należy rozbijać namiotu. O ile spanie w samochodzie jest jak najbardziej dopuszczalne, to już nocleg w namiocie rozbitym na parkingu jest zabroniony. Ryzyko przyłapania jest spore, bo nocą policja objeżdża niektóre takie miejsca.
• Do spania w aucie dobrze nadają się parkingi przy stacjach kolejek linowych, a także ogólnodostępne parkingi przy restauracjach lub schroniskach – wszystkie one poza wyjątkami są bezpłatne i dość obszerne.

Wysoko w górach, przeważnie przy długich lub trudnych via ferratach, można spotkać kapsuły biwakowe, zwane bivacco. Wszystkie te budki są zaznaczone na mapach i można z nich bezpłatnie korzystać. Ustawiane są one po to, aby można było w nich przeczekać noc czy załamanie pogody lub skorzystać, gdy z jakichś powodów nie możemy kontynuować wycieczki. Przeważnie są to czerwone blaszaki ustawione niedaleko szlaku. Bywa też, że na bivacco są adaptowane drewniane pomieszczenia wykonane w czasie I wojny światowej. Niektóre z nich mają naprawdę niesamowity klimat, a nocleg w takim miejscu to niezapomniane przeżycie.

Wewnątrz takich kapsuł znajdują się prycze do spania (zazwyczaj 9), koce, stolik, krzesła, a często też niepsujące się jedzenie, świeczki, środki opatrunkowe, itp. przydatne rzeczy. Jeśli nie ma takiej potrzeby, to nie należy zużywać produktów (nie psujących się) pozostawionych w bivacco, gdyż ktoś inny może potrzebować ich o wiele bardziej niż my (np. w zimie). Jeśli już korzystamy z tych rzeczy, to wypada zostawić coś w zamian. Ze wszystkich bivacco, jakie widzieliśmy, tylko jeden był w opłakanym stanie, a w innym brakowało kilku prycz, pozostałe naprawdę zdumiewały nas porządkiem i wyposażeniem, co dobrze świadczy o turystach korzystających z tych miejsc. W pobliżu bivacco zazwyczaj bywa woda, ale czasami trafia się na takie, gdzie jest z nią problem lub trzeba ją wytapiać z płatów śniegu leżących w pobliżu. Warto wiedzieć, że bivacco są stosunkowo ciasne i przy komplecie osób może być mało przyjemnie w nich nocować. Autorzy przewodników podają, że w sezonie te popularniejsze z nich bywają zapełnione i mogą być problemy z miejscem do spania.

Zasadniczo przyjmuje się, że bivacco służą do noclegów w przypadkach awaryjnych, gdy z jakichś powodów nie możemy kontynuować wędrówki lub zejść na dół (np. załamanie pogody). Dlatego też nie powinno się z zasady nadużywać tej formy noclegu aby Ci, którzy naprawdę będą potrzebowali schronienia, mogli tam znaleźć miejsce. Szczególnie dotyczy to kapsuł znajdujących się przy bardzo popularnych ferratach, z łatwym dostępem do dolin i w okresie pełni sezonu urlopowego, gdy po Dolomitach chodzi dużo turystów. W takich sytuacjach celowe planowanie noclegu w bivacco będzie źle widziane przez innych turystów. Wyjątkiem są kapsuły położone w miejscach trudnodostępnych i odległych od siedzib ludzkich – tu z racji lokalizacji zastępują one schronisko. Taką rolę spełnia np. bivacco Comici znajdujące się między ferratami Vandelli i Minazio w grupie Sorapiss czy też bivacco Bonvecchio na trasie ferraty Costanzi w grupie Brenta.

W serwisie www.escursionismo.it można zapoznać się z rozmieszczeniem większości bivacco oraz schronisk w poszczególnych grupach Dolomitów (oraz innych obszarach górskich Italii). Każda kapsuła została tu krótko opisana z zamieszczeniem takich informacji jak: ilość łóżek, wysokość na jakiej jest położona, szlaki dojścia itp. Dodatkowo wstawiono też małe zdjęcie pokazujące wygląd. Serwis dostępny jest również w j. angielskim.

Nocleg w chatce

Chatki można spotkać na dużych halach, na których prowadzi się lub kiedyś prowadziło wypas bydła. Łąki te na mapach są zaznaczone jako „Malga”. Oczywiście tylko na niektórych halach są chatki udostępnione dla turystów. Przeważnie znajdują się one stosunkowo daleko od siedzib ludzkich i przy mało popularnych szlakach (chociaż zdarzają się wyjątki). W pobliżu takiego domku zawsze znajduje się (poza pięknym otoczeniem) strumień lub doprowadzenie pitnej, bieżącej wody, zaś wewnątrz stół, krzesła, jakieś szafki (w nich np.: jedzenie, świece, gry na nudne deszczowe wieczory itp.), piec lub kominek, a na pięterku lub oddzielnym pomieszczeniu sporo miejsca do spania na materacach lub wygodnych pryczach. Czasami są to na tyle zadbane chatki, że w oknach mają firanki i zasłony, a w szafkach naczynia.

Nocleg w takim miejscu jest bezpłatny, bo chatki utrzymywane są przez gminy specjalnie dla turystów. Większość z nich jest otwarta, choć zdarza się, że niektóre z nich (zwłaszcza te łatwo dostępne) mogą być zamknięte (choć kiedyś były otwarte). Chatki nie mają stałego gospodarza i stanowią niesamowity luksus dla turysty chcącego wygodnie przenocować w odosobnieniu. Takie domki są świetnym rozwiązaniem na przeczekanie deszczowych dni. Wiele takich chatek można spotkać np. w grupie Marmolady (w jej zachodniej, mniej popularnej części) oraz w grupie Dolomiti delle Pale di San Martino (w miejscach mniej popularnych turystycznie).

Nocleg na kempingu

Turyści przyjeżdżający w Dolomity najczęściej korzystają z kempingów ze względu na stosunkowo niski koszt pobytu oraz wygodę i praktyczność. W pełni sezonu urlopowego Włochów (w przybliżeniu od 20 lipca do 20 sierpnia) większość popularnych kempingów jest przepełniona – trudno wtedy o dobry wypoczynek, a czasami nawet o wolne miejsce pod namiot (warto mieć wtedy wcześniejszą rezerwację).

Cena za noc w szczycie sezonu letniego (wł. „alta stagione”) jest najwyższa i w zależności od miejsca oraz standardu wynosi około 13 ÷ 34 € za osobę. W pozostałym okresie (czerwiec, początek lipca, koniec sierpnia i wrzesień) koszty noclegu są niższe.

Poniżej znajduje się spis najbardziej znanych i popularnych kempingiów w Dolomitach. W nawiasie podano cenę z 2023 r. jednego noclegu w szczycie sezonu letniego dla dwóch osób w małym namiocie, na małym (standardowym) placu wraz z autem osobowym. Poniższe ceny uwzględniają opłatę klimatyczną.

• „Al Plan” *** w San Vigilio di Marebbe / 64 € / grupy Braies i Cunturines
• „Olympia” w Dobbiaco / 45 € / grupy Sesto, Braies i Cristallo
• „Toblacher See” przy Lago di Dobbiaco / 48,70 € / grupy Braies, Sesto i Cristallo
• „Alla Baita” w Misurina / 31 € / grupa Sesto, masyw Tre Cime di Lavaredo
• „Europa” w Auronzo di Cadore / 42 € / grupy Sesto i Marmarole
• „Olympia” w Fiames koło Cortiny d’Ampezzo / 47 € / grupy Tofany i Pomagagnon
• „Rocchetta” w Cortina d’Ampezzo / 47 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Averau
• „Cortina” w Cortina d’Ampezzo / 44 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Averau
• „Dolomiti” w Cortina d’Ampezzo / 46 € / grupy Sorapiss, Antelao, Tofany i Nuvolau
• „Sass Dlacia” w San Cassiano / 44 € / grupy Cunturines, Fanis i Tofany
• „Colfosco” w Corvara / 40,80 € / grupy Sella i Puez
• „Marmolada” w Canazei / 42,5 € / grupy Marmolada, Sella i Sassolungo
• „Marmolada” w Malga Ciapela / 31,60 € / grupa Marmolada
• „Civetta” w Pecol / 32,80 € / grupa Civetta, Moiazza i Pelmo
• „Palafavera” w Palafavera / 27,70 € / grupa Civetta, Moiazza i Pelmo
• „Al Pez” w Pralongo / 27,20 € / grupa Civetta, Moiazza, Pelmo i Bosconero
• „Cadore” w Selva di Cadore / 31,20 € / grupy Civetta, Pelmo i Nuvolau
• „Eden” w Falcade / 26,20 € / grupy Marmolada i Pale di San Martino
• „Castelpietra” w Val Canali / 44,30 € / grupa Pale di San Martino
• „Calavise” w Imèr di Primiero / 38,50 € / grupy Pale di San Martino i Alpi Feltrine
• „Soal” w Pera / 34,40 € / grupy Catinaccio, Marmolada, Sassolungo i Sella
• „Lastei” w Canale d'Agordo / 20,40 € / grupy Marmolada i Pale di San Martino
• „Alleghe” w Alleghe / 39 € / grupy Marmolada i Civetta
• „Catinaccio-Rosengarten” w Pozza di Fassa / 67,30 € / gr. Catinaccio i Marmolada
• „Vidor” w Pozza di Fassa / 46 € / grupy Latemar, Catinaccio i Marmolada
• „Valle Verde” w Predazzo / 39,50 € / grupy Latemar, Catinaccio i Marmolada
• „Spiaggia Lago di Molveno” w Molveno / 68,50 € (min. 3 noce) / grupy Brenta i Paganella
• „Faè” *** w S. Antonio di Mavignola / 42 € / grupa Brenta
• „Parco Adamello” w Carisolo / 40 € / grupa Brenta
• „Val Rendena” w Porte di Rendena / 41 € / grupa Brenta

Nocleg w schronisku

Schronisko Giussani znajdujące się na przełęczy Forc. Fontananegra (2561 m) w grupie Tofany

Gęsta sieć schronisk w Dolomitach i ich korzystne usytuowanie w pobliżu najciekawszych ferrat sprawia, że jest to atrakcyjny sposób noclegu dla każdego, kto ceni wygodę i komfort. Warto rozważyć takie spanie zwłaszcza, że dla członków Alpenverein przysługuje 50% zniżki – wtedy opłata jest podobna, jak za spanie na kempingu.

Schroniska w Dolomitach (po włosku Rifugio) różnią się nieco od tych z polskich gór – przede wszystkim wyższym standardem oraz gościnnością. Polskiego turystę mogą dziwić zakazy spożywania własnego jedzenia czy nakazy płacenia kilku euro za siedzenie przy stoliku bez zamawiania czegoś z menu – cóż, takie zasady są bardzo powszechne w alpejskich schroniskach i nie należy się tym zrażać. Wiele trudno dostępnych i wysoko położonych schronisk posiada prawdziwie górską atmosferę. Można w nich spędzić niezapomniany wieczór (niejednokrotnie w międzynarodowym towarzystwie), a pobyt tam może stanowić atrakcję samą w sobie.

Poniżej podajemy zasady funkcjonowania oraz nieco odmienne od polskich zwyczaje panujące w alpejskich schroniskach, które warto znać i przestrzegać aby obsługa czy inni turyści nie zwracali nam uwagi ze względu na nasze niestosowne zachowanie.

• Większość wysoko położonych schronisk jest czynna tylko w sezonie letnim, czyli w lipcu, sierpniu i wrześniu. W pozostałym okresie, gdy nie ma obsługi, właściciele pozostawiają otwarte, wydzielone pomieszczenie, w którym znajdują się łóżka, koce, stoły, itp. Czasami za korzystanie z takiego noclegu trzeba zapłacić (np. wrzucając odpowiednią kwotę do specjalnej skrzynki).
• Przed wejściem do schroniska należy koniecznie zdjąć obuwie górskie i zostawić je w wyznaczonym miejscu. W zamian zakłada się klapki, które są na wyposażeniu schroniska lub też własne obuwie zastępcze. W obiektach, w których w ciągu dnia panuje duży ruch, zazwyczaj można bez zmiany obuwia wejść do bufetu. Odpowiednie informacje co do butów najczęściej są wyraźnie oznaczone w przedsionku schroniska.
• W niektórych schroniskach dodatkowo płaci się za ciepłą wodę pod prysznicem. W praktyce wygląda to w ten sposób, że kupuje się żeton za 1 lub 2 €, który wrzuca się do automatu w kabinie prysznicowej, dzięki czemu przez kilka minut mamy ciepłą wodę. Twardziele mogą myć się bez opłat w zimnej wodzie, ale trzeba być świadomym, że najczęściej jest ona baaardzo zimna.
• W schroniskach alpejskich jest zakaz spożywania własnego jedzenia (chyba, że pozwoli na to właściciel obiektu). W miejscach bardzo popularnych i obleganych zakaz ten obejmuje również stoliki przed schroniskiem. Dla turystów z krajów alpejskich zwyczaj ten jest zupełnie normalny, bo oni i tak najczęściej nie noszą własnego jedzenia tylko konsumują to, co oferuje schroniskowy bufet. Chcąc w obrębie obiektu przygotować i zjeść własny posiłek najlepiej jest odejść w ustronne miejsce.
  Osoby chcące żywić się w schronisku powinny wiedzieć, że obiado-kolacja dla zameldowanych na nocleg wydawana jest o określonej porze (najczęściej w okolicy godziny 19.30) i lepiej na nią nie spóźnić się. Wybrane wcześniej z karty jedzenie przynoszone jest do stolika przez obsługę podobnie jak w restauracji – pełen wypas   .
• Aby posiedzieć przy stole w jadalni schroniska trzeba coś zamówić z menu lub zapłacić kilka euro. W ciągu dnia, przy bardzo obleganych obiektach, dotyczy to również stolików znajdujących się w obrębie schroniska.
• Cisza nocna naprawdę jest przestrzegana i da się zauważyć, że już przed 22.00 większość osób śpi. Turyści w większości wstają bardzo wcześnie rano. Tak samo bardzo wcześnie wydawane jest śniadanie.
• Nocleg w schronisku należy wcześniej zarezerwować telefonicznie, ponieważ w przypadku braku wolnych miejsc właściciel obiektu nie ma obowiązku przyjmowania na noc każdego, kto do niego akurat przyjdzie. W naszym własnym interesie powinno być wcześniejsze upewnienie się co do wolnych miejsc i rezerwacja noclegu – jeśli tego nie zrobimy, to w przypadku kompletu osób w schronisku, możemy narazić się na kłopoty związane z powrotem w doliny lub z nieplanowanym noclegiem „pod chmurką”.
• Każde schronisko zapewnia koce, więc nie ma potrzeby noszenia ze sobą śpiwora, natomiast wypada posiadać specjalny, cienki pokrowiec, do którego wchodzimy, zanim przykryjemy się kocami. Dzięki temu zapewnimy sobie higienę, a innym umożliwimy korzystanie z zawsze czystych koców. Takie pokrowce, np. firmy Cocoon można kupić w sklepach turystycznych lub wykonać samemu z prześcieradła.

Na oficjalnej stronie internetowej (również w języku angielskim) dotyczącej schronisk CAI – Rifugi e bivacchi d'Italia (Schroniska i bivacco we Włoszech) można znaleźć mnóstwo cennych informacji dotyczących włoskich schronisk (nie tylko tych w Dolomitach). Wystarczy skorzystać z wyszukiwarki i wskazać interesujący nas obszar Italii aby dowiedzieć się, jakie schroniska i bivacco znajdują się w danej grupie Dolomitów, obejrzeć ich zdjęcia, zapoznać się ze standardem wygód wybranego schroniska (prysznic, ciepła woda, ilość łóżek, pomieszczenia zimowe itp.), uzyskać numer telefonu w celu wcześniejszej rezerwacji, itp. Witryna zawiera również inne informacje, takie jak regulamin schronisk CAI, ich historię, linki do różnych organizacji alpejskich i inne.

W poniższej tabeli zamieszczone zostały ceny schronisk CAI obowiązujące w 2024 roku. (zaczerpnięte z witryny Club Alpino Italiano).

Kategoria danego schroniska CAI zależy od jego położenia, wysokości n.p.m., trudności dojścia itp. Kategoria "A" oznacza schroniska bardzo łatwo dostępne, np. samochodem lub kolejką linową, natomiast kategoria "E" oznacza wysoko położone schroniska górskie, trudno dostępne i o długiej drodze dojścia