Sprzęt
Bezpieczne poruszanie się po ferratach wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu asekuracyjnego, co wiąże się z dodatkowymi kosztami. Dlatego też planując wyjazd w Dolomity, którego celem ma być wędrówka po ferratach, należy pomyśleć o zebraniu odpowiedniej kwoty niezbędnej na zakup dobrej jakości ekwipunku. Pamiętajmy, że nie warto oszukiwać samego siebie tym, że jest się bezpiecznym na ferracie mając wyposażenie wątpliwej jakości i przeznaczone do innych celów niż wspinaczka.
Stosowanie nawet najlepszego jakościowo sprzętu asekuracyjnego przy odpadnięciu wzdłuż pionowo poprowadzonej stalowej liny nie zabezpieczy przed przykrymi konsekwencjami takiego lotu. W najlepszym razie skończy się na ogólnych potłuczeniach, bo rzadko kiedy ferrata wiedzie tak, aby można było spadać bez kontaktu ze skałą. W skrajnym przypadku, przy kilkumetrowym locie, sprzęt asekuracyjny może ulec zniszczeniu. Tak więc, o ile to możliwe, świadome odpadnięcie na ferracie należy traktować jako zupełną ostateczność.
Zestaw asekuracyjny
Nigdy nie używaj na ferratach lonż zrobionych samodzielnie, przeznaczonych do prac wysokościowych czy też bez absorbera – przy odpadnięciu grozi to ich zerwaniem i w konsekwencji poważnymi obrażeniami ciała. Nie korzystaj też z zestawu asekuracyjnego uszkodzonego, bez atestu lub takiego, który ma przekroczony termin jego używalności podany przez producenta.
Wszystkie elementy wyposażenia powinny pochodzić z pewnego źródła i posiadać atest (CE lub UIAA).
Odpowiedni ekwipunek bez problemu można nabyć w każdym sklepie wspinaczkowym zarówno w Polsce, jak i we Włoszech (w Dolomitach np. w Cortinie d'Ampezzo czy w San Martino di Castrozza).
Budowa zestawu asekuracyjnego
Zestaw asekuracyjny składa się z pętli [1] służącej do przymocowania zestawu do uprzęży, absorbera energii (zszytej taśmy ukrytej w saszetce) [2] oraz dwóch końcówek (tzw. lonży) [3] – każda zakończona karabinkiem [4] z blokadą zamka. Absorber energii [2] umożliwia elastyczne wyhamowanie ewentualnego lotu poprzez stopniowe rozrywanie nici, którymi zszyto długą taśmę ukrytą w saszetce absorbera.
Rodzaje absorberów energii
- Absorber w postaci metalowej płytki z otworami
Klasyczny absorber, obecnie nie zalecany do asekuracji na ferratach, w którym energia odpadnięcia pochłaniana jest w wyniku tarcia, jakie występuje w czasie przesuwania się liny przez otwory metalowej płytki. Charakterystyczne dla tego mechanizmu hamującego jest to, że amortyzacja wystąpi tylko przy odpowiednio dużej sile odpadnięcia, którą może wyzwolić odpadnięcie osoby dorosłej o masie powyżej ok. 50 kg. Dlatego też zestawy oparte o tradycyjny absorber płytkowy nie nadają się do asekuracji dzieci oraz osób lekkich. Niedogodnością tego rodzaju absorberów jest również nierównomierne pochłanianie energii odpadnięcia – na początku wyhamowują one najmocniej (odczucie silnego szarpnięcia), zaś później, stopniowo coraz słabiej.
- Absorber energii taśmowy (tzw. „rozrywany”)
Obecnie wszyscy producenci oferują zestawy ferratowe posiadające tzw. „rozrywany”, jednorazowy absorber energii w postaci zszytej, złożonej taśmy – jest to system bezpieczniejszy od tego z płytką hamującą i należy zakupić właśnie taki zestaw asekuracyjny. Ogromna energia, jaka powstaje w czasie odpadnięcia jest tu pochłaniana przez rozrywające się szwy łączące taśmy i dzięki temu następuje łagodne wyhamowanie spadającej osoby. Zaletą tego mechanizmu jest to, że działa on stopniowo i równomiernie, bez charakterystycznego początkowego szarpnięcia typowego dla klasycznego absorbera płytkowego. Tylko amortyzator taśmowy nadaje się do bezpiecznej asekuracji osób lekkich i dzieci. W przypadku jednorazowych, „rozrywanych” systemów amortyzacji, nic nie kusi do ich ponownego użycia, ponieważ po odpadnięciu wyraźnie widać, że uległy uszkodzeniu.
Jaki zestaw asekuracyjny wybrać?
Producenci obecnie oferują bardzo różnorodne zestawy asekuracyjne, różniące się wieloma elementami wykonania, lecz tak naprawdę istotne jest, aby zestaw był zrobiony w oparciu o taśmowy, rozrywany absorber energii i ewentualnie posiadał wygodne, nowoczesne karabinki ferratowe; reszta to drugorzędne, mniej istotne detale, takie jak:
- Materiał z jakiego są wykonane lonże
Jedne zestawy asekuracyjne posiadają lonże wykonane z liny, inne mają je z taśm. Zarówno jedne, jak i drugie, spełniają swoje zadanie, przy czym te z lonżami z taśm są lżejsze. Lonże taśmowe często mają wszytą wewnątrz gumkę, która sprawia, że luźno wiszące końcówki (nieobciążone) są krótsze, dzięki czemu nie plączą się i łatwiej jest je obsługiwać. Warto kupić zestaw z tego typu rozwiązaniem. - „Łożysko” między absorberem, a lonżami
„Łożysko” to drobiazg montowany w niektórych zestawach sprawiający, że lonże podczas ich używania na ferracie nie skręcają się ze sobą (nie powstaje „warkocz” przy absorberze). Niektórych takie skręcanie się taśm irytuje i właśnie dla nich wymyślono to rozwiązanie . - Rodzaj karabinków
Obecnie najczęściej zestawy asekuracyjne zaopatrzone są w specjalne, nowoczesne karabinki ferratowe z bardzo praktycznym systemem otwierania zamka – ich obsługa jest nieco wygodniejsza w użyciu w porównaniu do tradycyjnych karabinków zaopatrzonych w przesuwny pierścień zabezpieczający. Jedne i drugie spełniają swoje zadanie, przy czym te nowocześniejsze wydają się być bardziej bezpieczne.
Gotowe, atestowane zestawy asekuracyjne wykonuje wielu producentów, takich jak: Petzl, Stubai, AustriAlpin, Kong, Singing Rock, Salewa, Edelrid, CAMP, Rock Empire, Ocún, Black Diamond, Climbing Technology.
Ceny najtańszych zestawów asekuracyjnych zaczynają się od ok. 300 zł * – np. model „Captur” firmy Ocún.
* – ceny z 2022 r.
Sposób łączenia zestawu asekuracyjnego z uprzężą
Posiadając tylko uprząż biodrową, zestaw asekuracyjny należy wpiąć do niej poprzez dołączoną do absorbera pętlę z taśmy (jak na rysunkach poniżej).
Jeśli korzysta się też z uprzęży piersiowej, to najpierw należy ją połączyć z uprzężą biodrową za pomocą oddzielnego kawałka atestowanej! taśmy (rysunek poniżej) lub liny wspinaczkowej. Taśmę związuje się ze sobą za pomocą tzw. węzła taśmowego, natomiast linę węzłem ósemkowym. Należy pamiętać aby końcówki wystające z węzła miały długość co najmniej 10 cm.
Następnie do taśmy łączącej obie uprzęże, w miejscu węzła (jak na rysunku poniżej), przeplatamy taśmę naszego zestawu asekuracyjnego. Po założeniu sprzętu trzeba dokładnie sprawdzić poprawność zapięcia uprzęży oraz prawidłowość zawiązanych węzłów – najlepiej, gdy dodatkowo zrobi to osoba towarzysząca.
Uprząż wspinaczkowa
Najlepiej mieć kompletną, tzn. składającą się z uprzęży dolnej (biodrowej) i górnej (piersiowej). Obie części uprzęży, po włożeniu należy związać oddzielnym kawałkiem atestowanej taśmy lub liny.
Uprząż dolna
Powinna być wygodna i odpowiednio dopasowana do sylwetki, tzn. nie może być ani za ciasna (uwaga Panowie, którzy myślą o potomstwie), ani za luźna. Jeśli uprząż biodrowa będzie spełniała powyższe warunki, to nie ma znaczenia, przez którą firmę została uszyta ani ile kosztuje. Przeważnie te droższe będą bardziej przemyślane technicznie; mogą posiadać np. zapięcie, którego nie da się źle zapiąć albo wygodniejsze uszka na szpej itp., ale wszystko to jest tylko drugorzędnym dodatkiem, niekoniecznie potrzebnym na ferratach. Przy kupowaniu uprzęży dolnej warto przymierzyć kilka dostępnych modeli, pochodzić w nich, powisieć (sklep wspinaczkowy powinien posiadać stanowisko do zawiśnięcia w uprzęży) i wybrać ten, który będzie najwygodniejszy. Uprzęże dolne kosztują od ok. 200 zł * – np. model „Twist” firmy Ocún.
Uprząż górna (piersiowa)
Uprząż górna jest ważnym elementem w sytuacji, gdy wspinamy się z cięższym plecakiem, bo w razie odpadnięcia zabezpiecza przed obróceniem głową w dół. Uprząż piersiową można łatwo zastąpić odpowiednio zakładaną pętlą z taśmy lub liny. Uprząż górna kosztuje ok. 150 zł * – np. model „Eight Vario” firmy Rock Empire.
* – ceny z 2022 r.
Kask wspinaczkowy
Niezbędny element wyposażenia, gdyż Dolomity są górami bardzo kruchymi i czasami wędrując ferratami słyszy się charakterystyczny świst spadających kamieni. Przyda się też do ochrony głowy podczas przechodzenia niskich sztolni czy pod okapami. Kask powinien być przeznaczony do wspinaczki – budowlany, rowerowy czy inny nie nadaje się na ferraty (przykładowo kaski budowlane nie są konstruowane z myślą o ochronie głowy w czasie spadania – mogą wtedy zostać łatwo zerwane z głowy). Kask można nabyć za cenę od ok. 190 do ok. 500 zł * (np. takich firm jak: Petzl, Black Diamond, Mammut, Camp, Salewa, Climbing Technology).
* – ceny z 2022 r.
Pozostały sprzęt użyteczny na ferratach
- Rękawiczki bez palców
Mogą przydać się osobom o wrażliwych rękach oraz tym, którzy przy wspinaczce chwytają się za stalową linę. W niektórych miejscach część cieniutkich włókien, z których składa się lina, jest zerwana i mogą one boleśnie ranić dłonie. Ostatecznie można zaopatrzyć się w mocne rękawiczki rowerowe – najlepiej, jeśli nie będą one zbyt drogie (ok. 30 zł), gdyż stosunkowo szybko ulegają zniszczeniu. Typowe rękawiczki przeznaczone na ferraty (do kupienia w sklepach wspinaczkowych we Włoszech np. w Cortinie d'Ampezzo czy w San Martino) nie mają takiej wady, ale za to nie można ich nabyć w Polsce oraz kosztują ponad 100 zł. - Kijki teleskopowe
Ułatwiają poruszanie się w górskim terenie, pozwalając przenieść część ciężaru ciała na ręce oraz przydają się do utrzymania równowagi na nierównych ścieżkach czy podczas poruszania się przez piargi. - Raki i czekan
Mogą być niezbędne do bezpiecznego pokonywania zaśnieżonych miejsc na wysoko poprowadzonych ferratach. W Dolomitach Brenta, gdzie nawet późnym latem występują na szlaku płaty śniegu oraz całoroczne, strome pola śnieżne i lodowczyki jest to podstawowe wyposażenie, które należy zabierać ze sobą na każdą wysokogórską ferratę. - Kilka karabinków i pętli z taśm
Przydają się w sytuacjach awaryjnych czy do chwilowego przypięcia plecaka do stalowej liny. Dłuższą pętlę (o średnicy ok. 200 - 300 cm) z zawiązanymi na niej węzłami (co ok. 50 cm tak, aby powstały oczka) można wykorzystać do bezpiecznej asekuracji osoby mniej doświadczonej w miejscach, gdzie lina stalowa jest rzadko przykotwiona do ściany. Wtedy idący jako pierwszy, bardziej doświadczony turysta, przy pomocy zakręcanego karabinka mocuje taką pętlę do kotwy ponad niebezpiecznym odcinkiem, zaś jego mniej wprawny partner wykorzystuje kolejne oczka taśmy jako punkty, do których wpina jeden karabinek zestawu (jedną lonżę) w celu dodatkowej asekuracji zabezpieczającej przed ewentualnym długim lotem. Przy dobrze zgranym zespole można w ten sposób szybko i bez zbędnego ryzyka pokonywać bardziej niebezpieczne miejsca. Co ciekawe, fakt istnienia dodatkowej taśmy oprócz zwiększenia bezpieczeństwa przejścia ryzykownego odcinka, często uspokaja bardziej lękliwe osoby i pozwala im sprawnie pokonać trudności trasy.
Źródła dodatkowych informacji o sprzęcie i asekuracji
- Artykuły będące częścią pracy dyplomowej pt. „Pokonywanie żelaznych perci w górach wysokich – aktywność z pogranicza górskiej turystyki kwalifikowanej i wspinaczki”.
- Strony internetowe producentów sprzętu na ferraty, np. takich firm jak: Petzl Wskazówki techniczne - Via ferrata.
- Strona internetowa dolomitynaferratach-przewodnik.pl, dział „ABC FERRAT”.
- Blog strony internetowej dolomitynaferratach-przewodnik.pl, wpis „Via Ferrata – co to jest? Co zabrać i dokąd jechać?”.