Dlaczego nie ma dobrej skali trudności ferrat?

Jak w jednym słowie ująć wiele różnorodnych czynników mających wpływ na odczucie trudności via ferraty, gdy trzeba jednocześnie uwzględnić m.in.: trudności wspinaczkowe i ich nagromadzenie (czy jest jedno trudne miejsce czy więcej), ilość fragmentów siłowych, długość drogi oraz jej wysokość względna i bezwzględna, ekspozycja, jakość ubezpieczeń, ilość zainstalowanych sztucznych ułatwień, kruchość skały, charakter terenu (czy trasa wymaga umiejętności wysokogórskich i dużego doświadczenia), czy jest kondycyjna itd.?

Autorzy przewodników stosują dwa różne podejścia do klasyfikacji ferrat – jedni wychodzą z założenia, że „żelazne drogi” są nieporównywalne, więc tylko słownie opisują kilka wybranych czynników jak np.: wymagania kondycyjne (np. małe lub duże), trudność wspinaczkowa (np. niewielka lub znaczna) czy przewyższenie trasy, zaś czytelnik na tej podstawie ma wyciągnąć odpowiednie wnioski. Inni rozróżniają kilka stopni trudności (od trzech do sześciu) i w ten sposób ogólnie dzielą ferraty, przy czym niektórzy autorzy koncentrują się wyłącznie na trudnościach wspinaczkowych marginalizując np. długość drogi, a inni na ogólnym zaangażowaniu potrzebnym do pokonania ferraty lub innych czynnikach. Dlatego też należy pamiętać, że trudność drogi podana w przewodniku, to tylko przybliżenie tego, czego możemy spodziewać się na danej ferracie. Pamiętajmy też, że różne osoby w zależności od ich kondycji, lęku wobec ekspozycji, ilości ułatwień zainstalowanych na trasie (drabiny, klamry), pogody itd. bardzo różnie odbierają trudność danej trasy.

Wybierając się na daną ferratę, oprócz uwzględnienia stopnia trudności drogi, należy zwrócić uwagę na opis słowny trasy, gdzie będzie podana jej szczególna specyfika. Przykładowo: bywa, że krótka ferrata wymagająca wspinaczkowo może mieć tę samą wycenę, co długa lecz łatwiejsza całodzienna trasa w terenie wysokogórskim. Do obu takich dróg należy zupełnie inaczej przygotować się oraz trzeba posiadać zupełnie inne umiejętności – w pierwszym przypadku dobrze sobie radzić wspinaczkowo, w drugim zaś mieć odpowiednią kondycję i doświadczenie górskie.

Najpopularniejsze skale trudności ferrat

Obecnie najbardziej rozpowszechnioną i najczęściej stosowaną skalą trudności ferrat jest skala pięciostopniowa. Co prawda, w zależności od kraju alpejskiego poszczególne stopnie mają różne oznaczenie, ale zasadnicza charakterystyka trudności danego stopnia pozostaje ta sama. Kiedyś stosowało się przymiotnikowe oznaczenia słowne dla poszczególnych stopni trudności, ale dziś coraz większą popularnością cieszą się proste oznaczenia literowe, które zastosował w swoich przewodnikach Kurt Schall. Jego sposób oznaczeń przyjął się nie tylko w Austrii, ale też i w innych krajach, w tym w Polsce. Prostota, zwięzłość i praktyczność tej skali sprawia, że powszechnie jest stosowana w internecie oraz w nowo wydawanych przewodnikach. W skali tej trudności określa się dużymi literami od A do E, gdzie litera A oznacza najłatwiejsze trasy, zaś litera E – te najtrudniejsze. Trudności pośrednie między stopniami oznacza się dwoma sąsiednimi literami w ułamku, np. A/B to wycena trasy o trudności większej niż A i mniejszej niż B.

W Polsce dotychczas stosowało się skalę trudności szlaków i ferrat używaną przez Dariusza Tkaczyka w jego obszernym, polskojęzycznym przewodniku „Dolomity”. Autor zaproponował tam skalę opisową obejmującą: jeden, najniższy stopień dla oznaczenia zwykłych szlaków turystycznych nie wymagających wspinaczki (nie ferrat) oraz pięć kolejnych stopni dla tras ubezpieczonych. Niestety czytelnicy przewodnika nie do końca zrozumieli intencje Tkaczyka i w internecie zaczęły pojawiać się relacje, w których jego skalę traktowano jako sześciostopniową dla ferrat. Jej zapis przedstawiano w postaci ułamka x/6, gdzie zamiast „x” wstawiano cyfry od 1 do 6 oznaczające kolejne stopnie trudności.

Niektóre skale, jak austriacka Schall'a (od A do E) czy ta z witryny www.klettersteig.de (od 1 do 5,5) są „otwarte” na uwzględnienie nowotworzonych ferrat o charakterze sportowym, których wyceny sięgają stopnia E/F i F w skali austriackiej oraz odpowiednio 6 i 6,5 w skali z witryny www.klettersteig.de. Obecnie w Europie jest tylko kilka ferrat w stopniu F i nie ma tak trudnych dróg w Dolomitach.

Wycena trudności ferrat

Chcąc osiągnąć w miarę obiektywne i porównywalne oszacowanie trudności ponad 300 tras z różnych obszarów północnych Włoch (Dolomitów, Dolomitów Brenty, rejonu Jeziora Garda oraz Weneckiego Pasma Przedalpejskiego) wzięliśmy pod uwagę wiele wycen danej drogi na podstawie informacji z internetu czy z wielu przewodników różnych autorów. O ostatecznym wyniku decydowało nie tylko uśrednienie tych informacji, ale też nasze doświadczenie i wiedza z przebytych ferrat.

Wycenę tras podajemy uwzględniając dwa czynniki: trudność techniczno-wspinaczkową, którą przedstawiamy w ogólnie przyjętej literowej skali trudności (od A do E) oraz trudność ogólną (stopień „powagi” drogi) w skali od 1 do 3.

Trudność techniczno-wspinaczkowa

Przy wycenianiu trudności ferraty, jako czynnik priorytetowy, przyjmowaliśmy najwyższą trudność wspinaczkową danej trasy. Przy czym odstępowaliśmy od tej zasady wtedy, gdy takie podejście zakłamywało odczucie trudności danej trasy. Dotyczy to w szczególności długich dróg, które posiadają tylko jedno czy dwa miejsca trudne, a poza tym są znacznie łatwiejsze – wtedy podajemy jako główną trudność wycenę tej części łatwiejszej, zaś w nawiasie wycenę miejsca najtrudniejszego na danej trasie.

Trudność ogólna

Trudność ogólna danej drogi mówi o „powadze” trasy, tj. uwzględnia takie czynniki jak: zaangażowanie fizyczne i psychiczne, ekspozycję, długość drogi, jej wysokość, nagromadzenie miejsc potencjalnie niebezpiecznych itd. Przykładowo, krótka trasa blisko parkingu o wycenie C będzie mieć w skali ogólnej stopień „1” (małe ryzyko i zaangażowanie), zaś długa trasa w odległych górach i na dużej wysokości, z wieloma miejscami eksponowanymi o wycenie A/B, będzie mieć w skali ogólnej stopień „3” (poważne i ryzykowne przedsięwzięcie).

Charakterystyka pięciostopniowej skali trudności ferrat

Poniżej podajemy opis słowny poszczególnych stopni pięciostopniowej skali trudności ferrat, którą posługujemy się na tej stronie www.

Porównanie różnych skal trudności ferrat